พระราชวังนารายณ์ ราชนิเวศน์ของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ที่พระองค์ทรงใช้เป็นที่ประทับขณะแปรพระราชฐาน ตลอดจนต้อนรับแขกเมือง ที่นี่เปรียบเสมือนราชธานีที่ 2 ในรัชสมัยของพระองค์ จึงเปี่ยมไปด้วยกลิ่นอายแห่งเวียงวังแต่ครั้งอยุธยา ยิ่งถูกปรับให้เป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเพื่อเก็บรักษาสถานที่ สิ่งของ ตลอดจนเรื่องราวน่ารู้ จึงเป็นอีกสถานที่หนึ่งที่คนไทยควรได้ไปเยือน
วังนารายณ์ในปีพ.ศ. 2209 ถูกทิ้งร้างเอาไว้ จวบจนถึงรัชสมัยของพระบาทพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 จึงกลับมีชีวิตชีวาจากการบูรณะและสร้างพระที่นั่งพิมาณมงกุฎและหมู่ตึกพระประเทียบเพิ่มเติม ชื่อ “พระนารายณ์ราชนิเวศน์” จึงเกิดขึ้น และเปลี่ยนชื่ออีกครั้งในปีพ.ศ.2504 คนจึงรู้จักในชื่อ “พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์”
เขตพระราชฐานในอดีต กลายมาเป็นสถานที่แห่งประวัติศาสตร์ เป็นบุญวาสนาของพสกนิกรในยุคนี้ที่จะได้ชื่นชม จากการจัดแบ่งสัดส่วนชัดเจนของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์ นี้
“เขตพระราชฐานชั้นนอก” ยังคงเหลือสถานที่ในสมัยพระนารายณ์ที่มีอิทธิพลจากฝรั่งเศส เนื่องจากยุคนั้นชาวฝรั่งเศสเข้ามามีสัมพันธไมตรี สิ่งเหล่านั้นมี อ่างเก็บน้ำประปา หมู่ตึกพระคลังศุภรัตน์ ตึกพระเจ้าเหา ซึ่งมีพระพุทธรูปที่ชื่อพระเจ้าเหา ที่เหลือเป็นหลักฐานเก่าๆ ไว้ มีสร้างปรักหักพังของโรงเลี้ยงช้างจำนวนมากแสดงให้เห็นถึงพระราชอัธยาศัยและยืนยันประวัติที่ระบุว่า ราชวังนารายณ์เป็นที่ประทับ นอกจากรับแขกเมืองและมีการล่าสัตว์ ในส่วนของตึกเลี้ยงรับรองแขกบ้านแขกเมืองนั้น มีสระว่ายน้ำล้อมรอบถึง 3 สระ
“เขตพระราชฐานชั้นกลาง” ที่เด่นๆ คือ พระที่นั่งดุสิตสวรรค์ธัญญมหาปราสาท เป็นเสมือนห้องรับแขกต่างประเทศที่มีศิลปะไทย-ฝรั่งเศส พระที่นั่งจันทรพิศาล ห้องจัดแสดงภาพประวัติศาสตร์ ที่เด่นๆ และกล่าวถึงในประวัติศาสตร์มีชื่อเสียงก็คือ ภาพที่พระนารายณ์ทรงน้อมพระกายรับราชสาส์นจากราชทูตฝรั่งเศส (พระเจ้าหลุยที่ 14) ส่วนหมู่พระที่นั่งพิมานมุงกุฎ นั่นเป็นหลักฐานการปลูกสร้างในสมัยรัชกาลที่ 4 เมื่อครั้งมีการบูรณะสถานที่แห่งนี้ และมีการจัดแสดงนิทรรศการไว้ทั้ง 3 ชั้น ให้นักท่องเที่ยวได้เดินชมโบราณวัตถุยุคก่อนประวัติศาสตร์ 3,500-4,000 ปี จำพวกภาชนะดิน จารึกโบราณ ฯลฯ ที่ชั้น 1 ส่วนในชั้น 2 แสดงวัตถุที่ค้นพบในลพบุรี ซึ่งทำให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับกัมพูชาที่มีในระดับแลกเปลี่ยนศิลปะ วัฒนธรรม ทั้งพระพุทธรูป เทวรูป ส่วนบนชั้น 3 เป็นห้องส่วนพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีทั้งแท่นประทับ ฉลองพระองค์ เครื่องใช้ ตราประจำพระองค์ บ่งบอกว่า เมื่อครั้งรัชสมัยของพระองค์ที่นี่เป็นพระราชฐานสำคัญอีกแห่งหนึ่งที่เสด็จแปรราชฐานมาประจำ
ส่วนพระที่นั่งสุทธาสวรรย์,หมู่ตึกพระประเทียบ,สำนักงานพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์ เหล่านี้นับเป็นเขตพระราชฐานชั้นในที่มีไฮไลต์คือ เป็นที่เก็บหนังสือจินดามณี ซึ่งเป็นแบบเรียนไทยเล่มแรก แม้ว่าจะเป็นเล่มที่ 2 ก็ยังนับว่าเป็นของควรเก็บรักษามีค่าของคนไทย
ที่ตั้ง
182 ถ.สรศักดิ์ ตำบล ท่าหิน อำเภอเมืองลพบุรี ลพบุรี 15000
Photo by Supercarwaar from commons.wikimedia.org/wiki/File:Somdet_Phra_Narai_National_Museum.JPG [CC by-sa 4.0]