ปรางค์สามยอด หรือวัดลิง เป็นโบราณสถานเก่าแก่แห่งเมืองละโว้ ลพบุรี เมืองที่มีลิงเป็นเอกลักษณ์ของเมือง ปรางค์สามยอด มีความน่าทึ่งหลายอย่าง ความสมบูรณ์ของสิ่งก่อสร้างที่กาลเวลาทำอะไรไม่ได้มากจนเกิดเป็นความขัดแย้งของโบราณสถานท่ามกลางความเจริญที่แทรกตัวเข้ามา รวมถึงบางส่วนขององค์ประกอบที่ไม่เข้ากันของตัวประสาทที่ทำให้เกิดความสงสัยจนอยากหาคำตอบว่าทำไมจึงเป็นเช่นนั้น
ปรางค์สามยอด เป็นโบราณสถานที่ก่อสร้างมานานกว่า 700 ปี มีลักษณะเป็นการนำหินมาวางเรียงซ้อนๆ กันจนเป็นสิ่งปลูกสร้างที่เรียกว่าปราสาทหิน มีด้วยกัน 3 ปราสาทที่มีความคาบเกี่ยวกัน นี่คืออิทธิพลจากศิลปะบายนแห่งกัมพูชา ซึ่งเป็นอารยธรรมขอม ในรัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เอกลักษณ์ของสิ่งก่อสร้างที่มีรูปทรงคล้ายฝักข้าวโพดเหมือนปรางค์สามยอดและอีกหลายแห่งในประเทศไทย ให้อนุมานไว้ก่อนได้เลยว่า ต้องได้รับอิทธิพลจากขอมโบราณแน่นอน
ลวดลายของปรางค์สามยอด เป็นสิ่งที่น่าศึกษา ศิลปะที่มีชื่อเรียกต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นลายบัวรัดเกล้าเรือนธาตุ บัวเชิงเรือนธาตุ ซึ่งมีลักษณะเฉพาะ บางคนอาจชอบศึกษาเรื่องเทพประจำทิศทั้ง 4 ที่นิยมแกะ ปั้น ประดับไว้ในโบราณสถานต่างๆ เป็นสัญลักษณ์ของความเชื่อ ศาสนา ที่อ้างอิงพุทธศาสนามหายานบ้าง วัชรยานบ้าง ซึ่งความเชื่อเหล่านี้แพร่มาถึงละโว้-ลพบุรีของเรา
นอกจากตัวปราสาท ยังมีวิหารที่คงเหลือไว้เพียงซากปรักหักพัง แต่ยังมีองค์พระพุทธรูปประดิษฐานอย่างสมบูรณ์ 1 องค์ กับองค์ไม่สมบูรณ์อีก 2-3 องค์ ตามลักษณะโครงสร้างที่คงเหลืออยู่สันนิษฐานได้ว่า สร้างขึ้นในสมัยของพระนารายณ์ จากศิลปะซุ้มโค้ง การใช้อิฐสลับศิลาแลง เป็นศิลปะร่วมสมัยที่ได้รับอิทธิพลจากตะวันตกในยุคนั้น ในทำนองเดียวกันกับโบราณสถานอื่นๆ ในยุคเดียวกัน ซึ่งนับว่า โบราณสถานในลพบุรีเกิดขึ้นในสมัยพระนารายณ์หลายแห่งมาก
สภาพด้านในที่สามารถเดินเข้าไปดูได้ จะเห็นความแข็งแรงของโครงสร้างพระปรางค์ที่ทำด้วยอิฐ หิน ปูน เป็นพื้น ในส่วนที่เป็นประตูเหล็กซี่นั้น คาดว่าจะมีการบูรณะเพิ่มเติมในยุคหลัง
แต่ไม่ว่าความเจริญของบ้านเมืองจะลุกคืบเพียงใด ปรางค์สามยอดแห่งนี้ ยังคงอยู่คู่เมืองลพบุรีอย่างได้รับความเอาใจใส่ดูแลอยู่เสมอ เพราะที่นี่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน ประกาศในราชกิจจานุเบกษาถูกต้องแล้ว อยู่ในความรับผิดชอบของกรมศิลปากร
“ลิงเจ้าถิ่น” เนื่องจากที่นี่อยู่ไม่ไกลจากศาลพระกาฬที่ค่อนข้างจะเป็นที่พำนักประจำของ “ลิงลพบุรี” ที่วางตัวเป็นเจ้าถิ่น มีความคุ้นเคยและอาจจะค่อนข้างกร่าง ไม่กลัวคน และซุกซนไม่เลือกที่ ป่ายปีนปราสาท อิงแอบพระพุทธรูป การไปชมศิลปะโบราณสถานอย่างปรางค์สามยอด จึงต้องเตรียมตัวในเรื่องนี้ เพราะยังไงก็ต้องเจอ เช่น เรื่องอาหาร ของใช้ที่ติดตัว ไม่ว่าจะเป็น หมวก หรือ แว่นกันแดด ให้ระวังจะถูกลิงแย่ง
ที่ตั้ง
ตำบล ท่าหิน อำเภอเมืองลพบุรี ลพบุรี 15000