พิพิธภัณท์แห่งชาติบ้านเก่า เป็นพิพิธภัณฑ์ที่จัดแสดงทั้งภาพถ่าย และข้าวของเครื่องใช้ที่ปรากฏมีในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่ยังคงเหลืออยู่ นี่คือหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ควรอนุรักษ์เอาไว้
ตามประวัติ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติแห่งนี้ ตั้งขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2508 ห่างจากเหตุการณ์สงครามโลกครั้งที่ 2 หลายสิบปีอยู่เหมือนกัน จุดเริ่มต้นจากนักโบราณคดีที่ชื่อ ดร.เอชอาร์ แวน เฮเกอเร็น (H.R.VanHeekerren) ซึ่งเป็นหนึ่งในเชลยศึกชาวฮอลันดา ที่ถูกเกณฑ์มาสร้างทางรถไฟสายมรณะ ด้วยความเป็นนักโบราณคดีเมื่อพบกับพวกเครื่องมือหินกะเทาะและขวานหินขัด ขณะที่ทำงานก็มีความสนใจ พอสงครามยุติ เขาก็นำอุปกรณ์ที่พบเหล่านี้กลับสหรัฐไปด้วย เพื่อศึกษา ที่สุดแล้วก็กลับมาขุดค้นแหล่งโบราณคดีที่บ้านเก่านี้อีกครั้งในช่วง พ.ศ.2499 และ 2503-2505 นับเป็นเวลาต่อเนื่องหลายปี กว่าจะรวบรวมข้าวของได้จำนวนไม่น้อย โดยเฉพาะที่ดินของ ลือ-นายบาง เหลืองแดง บริเวณริมแม่น้ำแควน้อย ทั้งนี้ การขุดค้นดังกล่าว เป็นความร่วมมือทางโบราณคดีระหว่างไทย-เดนมาร์ก
พิพิธภัณฑ์แห่งนี้อยู่ในความดูแลของกรมศิลปากร ภายในจัดแสดงเป็นห้องๆ จำนวน 6 ห้อง
ห้องที่ 1 เป็นห้องแสดงภาพเกี่ยวกับประวัติเมืองกาญจนบุรี โดยภาพรวม ให้เห็นทั้งธรรมชาติ โบราณสถานต่างๆ
ห้องที่ 2 จัดแสดงแหล่งโบราณวัตถุสมัยก่อนประวัติศาสตร์ จากหลายแหล่งที่ขุดพบ ภาชนะดินเผาสามขา ภาชนะทรงคนโท ทรงพาน ที่ใช้ในสมัยก่อน เครื่องมือหินกะเทาะ รวมถึงโครงกระดูกสมัยก่อนประวัติศาสตร์
ห้องที่ 3 จัดแสดงโลงศพไม้ ซึ่งมีความแตกต่างจากโลงในปัจจุบัน เป็นลักษณะไม้ท่อนขนาดใหญ่ที่สกัดหรือเรียกว่าขุดเนื้อไม้ตรงกลางออก ให้มีที่ว่างตรงกลาง ของพวกนี้ขุดพบที่ถ้ำเพิงผา บริเวณริมแม่น้ำแควน้อย แม่น้ำแควใหญ่
ห้องที่ 4 จัดแสดงโบราณวัตถุที่ขุดได้ ทั้งยุคหิน ยุคโลหะ จากหลายแหล่งโบราณคดีของกาญจนบุรี
ห้องที่ 5 จำลองสังคมเกษตรกรรม และอดีตที่ยังมีการล่าสัตว์ การดำรงชีวิตในป่า ของเก่าๆ ที่ขุดพบ
ห้องที่ 6 จัดแสดงโบราณสถาน โบราณวัตถุ เพื่อเก็บเรื่องราวเป็นหลักฐาน จึงเห็นการบูรณะปราสาทเมืองสิงห์ โบราณวัตถุพวกภาชนะดินเผา แท่นหินบดยา รูปเคารพตามความเชื่อต่างๆ
สำหรับคนที่ชอบศึกษาดูของเก่า ชอบเรียนรู้ไม่เฉพาะสิ่งที่เห็นเฉพาะหน้า ทั้งของจริงและภาพถ่าย พิพิธภัณฑ์ของเก่ายังมีเรื่องราวให้สืบค้นถึงประวัติศาสตร์ อดีต ทั้งชีวิตผู้คน ความเป็นอยู่ เบื้องหลังสิ่งนั้น การไปเที่ยวชมพิพิธภัณฑ์จำเป็นต้องมีความรู้พื้นฐานจึงจะสนุกที่ได้ชมและทบทวนเรื่องราวข้างหลังภาพ เพราะไม่ใช่แค่หม้อดินเก่าๆ ภาพคนถอดเสื้อ บ้านหลังคาจาก หรือของที่เก็บในตู้กระจกอย่างระมัดระวังเท่านั้น
ที่ตั้ง
ริมฝั่งแม่น้ำแควน้อย หมู่ที่ 3 ตำบลบ้านเก่า อำเภอเมืองกาญจนบุรี